همه چیز درباره سامانه مودیان و پایانه فروشگاهی 

امین حسابان در این مقاله شما را به طور کامل با قانون پایانه فروشگاهی و سامانه مودیان آشنا خواهد کرد. پیشنهاد می‌شود بعد از مطالعه مقاله ویدئو‌های آموزشی سامانه مودیان را مشاهده کنید.

سامانه مودیان چیست؟

قانون پایانه‌های فروشگاهی و سامانه مودیان، سازمان امور مالیاتی را به سمت نظام مالیاتی هوشمند (الکترونیکی) سوق می دهد و مالیات ستانی در کشور به صورت یک نظام مالیاتی هوشمند انجام می شود.

در این حالت ارتباط مودی با ممیزان سازمان امور مالیاتی در قالب یک سامانه اینترنتی برقرار می‌شود و از اتلاف وقت و هزینه‌های مختلف در زمان ثبت اظهارنامه و… جلوگیری می‌شود.

در ضمن همه پروسه مالیات سیستمی شده و بررسی تخلفات کارمندان، حسابرسان یا حتی مودیان به‌راحتی قابل بررسی و پیگرد می‌باشد.

هدف از راه‌اندازی سامانه مودیان چیست؟

سازمان امور مالیاتی متولی اجرای قانون سامانه مودیان و پایانه فروشگاهی است و اهداف زیر از راه‌اندازی سامانه مودیان انتظار می‌رود.

نحوه تعامل فعالان کسب‌وکارهای اقتصادی با سازمان امور مالیاتی تغییر اساسی کرده و از طریق بستر سامانه مودیان خواهد بود و این قانون بعد از اجرای کامل تغییرات مهمی در کسب وکارها ایجاد خواهد کرد.

با اجرای این قانون، نیازی به ارائه گزارش معاملات فصلی موضوع ماده 169مکرر و اظهارنامه مالیات بر ارزش افزوده نخواهد بود

اطلاعات درآمدی اشخاص در اظهارنامه مالیات بر عملکرد قانون مالیات‌های مستقیم از طریق سامانه مودیان بارگذاری خواهد شد.

کمک به تصمیم گیری سازمان امور مالیاتی در اختصاص دادن نوع و نحوه اجرای معافیت های مالیاتی برای فعالان اقتصادی این قانون بستر اطلاعاتی برای تصمیم گیریهای اقتصادی و اجتماعی ایجاد خواهد کرد، و از اطلاعات خروجی این قانون در حوزه‌های مختلف اقتصادی و اجتماعی استفاده خواهدشد.

برای مثال سیاستگذاری درحوزه صادرات و واردات، سیاست‌گذاری در پرداخت تسهیلات بانکی ایجاد شفافیت اقتصادی، تعیین مالیات منصفانه، جلوگیری از فرار مالیاتی و جلوگیری از ایجاد مودیان صوری و همین‌طور کمک به مبارزه با قاچاق و گران‌فروشی و احتکار بعد از اجرای این قانون دعواهای مالی مستند شده و تعداد آن کم می‌شود.

مثلاً اگر بین دو نفر خریدار و فروشنده اختلاف به‌وجود آید و به محاکم قضایی کشیده شود، یکی از ابزارهای مهم دادگاه برای صدور رأی استفاده از اطلاعات سامانه مودیان خواهد بود.

گام‌های اتصال به سامانه مودیان

1. ثبت نام در نظام مالیاتی و تشکیل پرونده مالیاتی
2. دریافت شناسه یکتا حافظه مالیاتی از قسمت عضویت در سامانه مودیان
3. دریافت شناسه کالا از سایت
4. مشخص کردن نحوه ارسال صورتحساب الکترونیکی در سامانه مودیان
5. دریافت کلید عمومی و خصوصی از سایت
6. تهیه پایانه فروشگاهی (خرده فروشی ها و واحدهای صنفی) که با مصرف‌کننده نهایی ارتباط دارند
7. پیکربندی پایانه فروشگاهی با قابلیت ارسال صورتحساب به سامانه مودیان
8. صدور صورتحساب الکترونیکی و ارسال به سامانه مودیان
9. تبادل اطلاعات از طریق سامانه مودیان

ارتباط سامانه مودیان با سامانه های دیگر چیست؟

ماده 16 این قانون میگوید هرجا مجوز و یا پرونه‌ای صادر یا اصلاح یا تمدید شود باید فرایند صدور مجوز طوری باشد که از سامانه مودیان اطلاعات خوانده شود و برای صدور و جواز اسم نماینده مشارکت از سامانه مودیان استعلام شود (در نظام صنفی فعلی در پرونده مشارکتی اشخاص باید محضر بروند و همه موافقت‌نامه نوشته شده را امضا کنند و جواز کسب به نام یک نفر صادر شود)

چه اطلاعاتی در سامانه مودیان ثبت می شود؟

کار پوشه سامانه مودیان چیست

سازمان امور مالیاتی برای هر مؤدی فعال اقتصادی یک کارپوشه در سامانه مودیان ایجاد می‌کند و اطلاعات صورت‌حساب فروش توسط فروشنده از طریق حافظه مالیاتی بر اساس استاندارها و ویژگی‌های اعلامی سازمان امور مالیاتی به بستر سازمان امور مالیاتی ارسال می‌شود در زمان ارسال صورت‌حساب توسط فروشنده، اطلاعات فروش در کار پوشه مؤدی فروشنده و همینطور در کارپوشه مودی خریدار قرار می‌گیرد.

شرایط دسترسی خریدار و فروشنده به کارپوشه و اجازه مشاهده اطلاعات نیازمند این است. مودی در نظام مالیاتی ثبت‌نام کرده و پرونده مالیاتی داشته باشد. صدور صورتحساب الکترونیکی در بستر سازمان مالیاتی توسط فروشنده و ارائه کننده خدمات انجام می‌شود.

خلاصه وظیفه سازمان در قانون سامانه مودیان

• ارسال صورتحساب به سامانه مودیان
• درج صورتحساب الکترونیکی در کارپوشه فروشنده و خریدار و مصرف‌کننده نهایی
• محاسبات سیستمی مالیات برارزش افزوده

صورتحساب فروش در سامانه مودیان

صورتحساب الکترونیکی چیست

هر صورت حساب یک شماره منحصر به فرد 22 رقمی دارد که این صورت حساب در پایانه فروشنده یا از طریق شرکت معتمد صادرمی‌شود و این 22 کاراکتر شامل، 6 رقم اول شماره حافظه مالیاتی فروشنده، 5 رقم دوم تاریخ و ساعت صدور، 10 رقم سوم شماره شمارنده صورتحساب فروشنده و 1رقم چهارم شماره کنترل الگوریتم توسط کامپیوتر برای تکراری نبودن صورت‌حساب است و توسط شماره کنترل الگوریتم امکان وجود 2 صورتحساب با یک شماره منحصر به فرد وجود نخواهد داشت.

درج شناسه کالا و خدمت در صورتحساب الکترونیکی الزامی است و نرخ مالیات بر ارزش افزوده بر اساس شماره شناسه مشخص می‌شود.

انواع صورتحساب الکترونیکی

با توجه به نوع فروش که به فعال اقتصادی (بیزنس به بیزنس یا B2B) انجام می‌شود یا فروش به مصرف‌کننده نهایی (بیزنس به مصرف کننده یا B2C) انواع فروش به‌صورت زیر تقسیم‌بندی شده است:

• صورتحساب نوع یک – بیزنس به بیزنس
• صورتحساب نوع دو –  بیزنس به مصرف کننده نهایی
• صورتحساب نوع سه – رسید‌های دستگاه پوز یا درگاه پرداخت

موارد دیگر در مورد صورتحساب الکترونیکی

اگر فروش از آستانه حد مجاز موضوع ماده 6 قانون گذشته باشد اعتبار مالیات بر ارزش افزوده برای خریدار لحاظ نمی‌گردد و خریدار باید صورتحساب را تایید نکند تا فروشنده از طریق سازمان امور مالیاتی آستانه حد مجاز خود را افزایش دهد.

اگر صورتحساب به طور کامل نسیه است و یا قسمتی از صورتحساب نسیه است، باید در صورت‌حساب الکترونیکی در زمان ارسال به سامانه مودیان مشخص شود و گرنه نقدی لحاظ می‌شود.

توجه کنید در واردات کالا، اطلاعات ارسالی توسط گمرک انجام می‌شود و کالا ورودی از گمرک با قیمت خود گمرک ثبت می‌شود. مطابق تبصره ماده 5 و قیمت خرید گمرک در کارپوشه خریدار قرار می‌گیرد.

در این قانون بانک برای کارمزد خود به مشتری فاکتور صادر و به صورت رسید به مشتری یعنی خریدار می‌دهد. اشخاصی که دارای شعبه هستند، در کارپوشه برای هر شعبه می‌تواند صورتحساب جدا گانه‌ای درج کند.

انواع صورتحساب براساس موضوع

1. صورتحساب اصلی
2. صورتحساب اصلاحی
3. صورتحساب ابطالی
4. صورتحساب برگشت از فروش

در صورتحساب ابطالی، اصلاحی و برگشتی شماره مرجع صورتحساب اصلی درج می شود. اگر صورت‌حساب اصلاحی مجدد اصلاح یا ابطال شود. شماره مرجع صورتحساب اصلی و اصلاحی هر دو درج شود.

قواعد محاسباتی صورتحساب

جمع صورتحساب باید صحیح باشد، تخفیف صحیح درج شود، رقم بعد از تخفیفف صحیح درج شده باشد، نرخ و محاسبه مالیات ارزش افزوده صحیح باشد و اگر صورتحساب نقدی یا نسیه باشد، نسبت نقد و نسیه درست محاسبه شده باشد.

نکات امنیتی در ارسال و صدور صورتحساب

• فعال اقتصادی باید امضا دجیتال داشته باشد، برای دریافت آن به مرکز میانی مراجعه و دریافت کند.
• اطلاعات پایانه در سیستم مؤدی تولید شده و باید رمزنگاری شده و به صورت بسته رمزنگاری به سازمان ارسال شود.
• و اگر از خدمات شرکت‌های معتمد استفاده می‌شود باید به سازمان امور مالیاتی مشخصات شرکت معتمد اطلاع داده شود و توکن و امضا دیجیتال معتبر باشد. وگرنه صورتحساب رد (رجکت) می‌شود و همینطور کارپوشه فعال باشد.

وظیفه خریدار در سامانه مودیان

خریدار دو نوع است فعال اقتصادی و مصرف کننده نهایی:

زمانی که فروش به کارپوشه خریدار فعال اقتصادی ارسال شد خریدار دو عکس‌العمل نشان می‌دهد:

الف – خرید را تاییدمی‌کند و در این حالت مبلغ خرید جز بهای تمام شده یا هزینه او پذیرفته می‌شود و اعتبار ارزش افزوده هم لحاظ می‌شود.

ب – خرید را رد می‌کند یا تایید نمی کند که در این حالت خرید و اعتبار مالیات برارزش افزوده خرید را ندارد.

اگر مؤدی از کسی خریدی انجام داد و در تاریخ خرید برای مؤدی صورتحساب الکترونیکی صادر کند و کارپوشه فعال باشد ارزش افزوده پرداختی خریدار اعتبار مؤدی خواهد بود، وگرنه اعتبار خرید پذیرفته نیست.

اگر خریدار ظرف 30 روز از تاریخ درج خرید در کارپوشه عملیات تایید یا رد نکند. آن خرید حکم قبول مؤدی را دارد وجزء خرید او محسوب می‌شود.

اگر فروشنده به خریدار صورتحساب الکترونیکی ندهد، در بند3 ماده 5، پیش‌بینی شده که مؤدی به سازمان فروشنده را معرفی کند (جهت اطلاع و عوایدی برای خریدار ندارد و به منزله تایید خرید نیست فقط جنبه اطلاع رسانی دارد).

سامانه مودیان از چه زمانی راه‌اندازی می شود؟

در سال 1398 قانون پایانه‌های فروشگاهی و سامانه مودیان در ایران تصویب شد(مهر ماه مصوب و بعد انتشار در روزنامه رسمی از 98/09/01 لازم الاجرا شد) دراین قانون حاکمیت و قانونگذار به سازمان امور مالیاتی اجازه داد تا ظرف مدت 15 ماه یعنی در اسفند سال 99 سامانه مرکزی را ایجاد کند و در ابتدای خرداد 1400 فعالان اقتصادی این قانون را اجرا کنند. اما به دلیل آماده نبودن زیر ساخت های اجرای این قانون نهایتا از اول مهر 1401 با فراخوان شرکت های بورسی ملزم به ثبت نام و اجرای این قانون شدند.

اما بر اساس لایحه قانون تسهیل اجرای قانون سامانه مودیان اجرای این قانون برای اشخاص حقوقی از اول مهر 1402 و برای اشخاص حقیقی از اول دی 1401 لازم الجرا شده است.

سامانه مودیان برای اشخاص حقیقی است یا حقوقی؟

کلیه صاحبان مشاغل (صنفی و غیرصنفی) و اشخاص حقوقی موضوع (فصل مالیات بر درآمد مشاغل و اشخاص حقوقی ) قانون مالیات های مستقیم مصوب 1366/12/3 با اصلاحات و الحاقات بعدی آن مشمول ثبت نام در سامانه مودیان مطابق فراخوان هستندو برای مودیانی که بعد از تاریخ فراخوان شروع به فعالیت رسمی نموده‌اند، از تاریخ شروع فعالیت آن‌ها می‌باشد. مودیان از تاریخ مشمولیت ملزم به صدور و ارسال صورتحساب‌های الکترونیکی به سامانه مودیان می‌باشند.

ثبت نام نکردن در سامانه مودیان جریمه دارد؟

این قانون به شدت ضمانت اجرایی بالایی دارد و کسب‌وکارها بعداز اجرایی شدن این قانون به شدت تغییر کرده و یکسویه می‌شوند. بعد از اجرای کامل این قانون و ورود تمامی فالان اقتصادی در آن اگر صورتحسابهای خرید و فروش در این سامانه ثبت نشود اساسا صورتحساب معتبر نیست و تلویحا این قانون میگوید کسی در سامانه صورتحساب صادر نکند فروش انجام نشده است.

علاوه بر این در ماده 22 این قانون جرایم سنگینی برای اجرای آن قرارداده شده است.

جرایم تخلفات عدم رعایت این قانون چیست

قانون‌گذار جرایم بسیار سنگینی در ماده (22) این قانون برای عدم ارسال صورتحساب الکترونیکی و تخلفات سامانه مودیان و پایانه فروشگاهی بیان کرده است، که امکان بخشودگی این جریمه حداکثر تا 50% می‌باشد و 50% آن غیرقابل بخشودگی است که در زیر توجه شما را به آنها جلب می‌کنیم:

• مؤدی عضو سامانه مودیان نباشد 10% فروش جریمه یا 2 میلیون هرکدام بیشتر باشد.
• مؤدی عضو سامانه مودیان باشد ولی صورتحساب صادر نکند 10% فروش جریمه یا 2 میلیون تومان هرکدام بیشتر باشد.
• مؤدی از پایانه فروشگاهای استفاده نکند 10% فروش جریمه یا 2 میلیون تومان هرکدام بیشتر باشد.
• مؤدی شماره حساب بانکی تجاری را اعلام نکند 10% جریمه فروش جریمه یا 2 میلیون تومان هرکدام بیشتر باشد.
• عدم تحویل صورتحساب چاپی خریدار، مخدوش یا حذف صورتحساب 2% صورتحساب جریمه.
• مطابق قانون مبلغ 2 میلیون تومان ثابت متناسب با نرخ تورم سالانه و اعلام بانک مرکزی قابل تغییر خواهد بود.

برای ثبت نام در سامانه مودیان چه مدارکی لازم است؟

1. اخذ گواهی کلید عمومی توسط اشخاص حقوقی/حقیقی از مراکز میانی معتبر:
   ⬤ گواهی کلید عمومی مهر سازمانی برای اشخاص حقوقی؛
   ⬤ گواهی کلید عمومی امضا دیجیتال برای اشخاص حقیقی.
   ✓ استخراج کلید عمومی از گواهی کلید عمومی
   ✓ بارگزاری فایل متنی حاوی کلید در کارپوشه مودی
2. دریافت شناسه‌های کالا/‌خدمت از طریق نشانی stuffid.tax.gov.ir

چه اقداماتی برای اتصال به سامانه مودیان انجام دهیم

مراحل ثبت نام در سامانه مودیان به این صورت است که سازمان امور مالیاتی برای هر شخص حقیقی و حقوقی که در نظام امور مالیاتی ثبت نام کرده و دارای پرونده مالیاتی می باشد در یک کار پوشه ای در سامانه my.tax.gov.ir قرارداده است و اشخاص مشمول ثبت نام مطابق فراخوان‌های انجام شده به کارپوشه خود وارد شده و در اولین قدم اقدام به تعیین نحوه ارسال صورت حساب الکترونیکی خود و در یافت حافظه مالیاتی می‌کنند.

1. ورود به my.tax.gov.ir

2. ورود به کار پوشه

3. دریافت شناسه یکتا حافظه مالیاتی و تعیین نحوه ارسال صورتحساب الکترونیکی

آیا ثبت نام در سامانه مودیان هزینه دارد؟

ایجاد کارپوشه توسط سازمان امور مالیاتی انجام میشود و ثبت نام در آن هزینه ای ندارد ولی گرفتن کلید عمومی و ارسال صورتحساب الکترونیکی به سامانه مودیان هزینه دارد.

آیا با ثبت نام در سامانه مودیان امکان ارتباط با ممیزی مالیاتی وجود ندارد؟

در این نظام الکترونیکی، به دلیل اینکه اطلاعات آن‌گونه که سازمان نیاز دارد به صورت هوشمند تولید می‌شود و در نتیجه نیاز به ممیز مالیاتی برای حسابرسی مالیاتی نیست و کلیه تعاملات مودی و ممیز مالیاتی از طریق این سامانه انجام خواهد شد.

آیا امکان ثبت شکایت و اعتراض به مالیات در سامانه مودیان وجود دارد؟

در حال حاضر ثبت شکایت و اعتراض از کارپوشه امکان ندارد و برای اعتراض به مالیات از قسمت داشبود my.tax.gov.ir قسمت درخواست از ردیف ثبت اعتراضات و شکایات امکان‌پذیر است.

هدف اساسی سامانه مودیان چیست؟

در نظام مالیاتی جدید تولید اطلاعات فعالان اقتصادی در بستر خود سازمان مالیاتی رخ می‌دهد و لذا نیازی به حسابرسی مالیاتی نیست و در واقع چیزی برای حسابرسی مالیاتی وجود ندارد؛ چرا که اطلاعات به تدریج در بستر سازمان تولید و حسابرسی مالیاتی همزمان انجام می‌شود.

از اهداف دیگر قانون سامانه مودیان اساسا عدم نیاز به ارسال اظهارنامه عملکرد فعالان اقتصادی می‌باشد و همینطور عدم نیاز به ارسال گزارشات فصلی بوده و چون اعتبار مالیات بر ارزش افزوده هم همزمان با ارسال صورتحساب کنترل می شود لذا دیگر نیازی به ارسال اظهارنامه مالیات برارزش افزوده نمی شود.

در حال حاضر چون اطلاعات درآمدی در بستر مؤدی تولید می‌شود. یعنی رویداد اتفاق می‌افتد نیاز به حسابرسی مالیاتی وجود دارد.

رابطه این قانون با مالیات برارزش افزوده

اشخاص حقیقی و مشاغلی که تا کنون مشمول ثبت نام در نظام مالیات بر ارزش افزوده نشدند. با هر فراخوان این قانون جهت ثبت نام در سامانه مودیان مشمول ثبت نام در نظام مالیات بر ارزش افزوده نیز می‌شوند و باید از هر فروش خود از خریدار مالیات برارزش افزوده آن را دریافت کنند.

مثلا: اگر آهنگری در این قانون فراخوان شد باید در سامانه ثبت نام کند و باید علاوه بر صدور صورتحساب مالیات بر ارزش افزوده آن را دریافت کند (برای کالاها وخدمات مشمول).

رابطه این قانون با مالیات برارزش افزوده رابطه مستقیم است ,اگر فروش زیاد شود مالیات بر ارزش افزوده هم زیاد می‌شود و تورم بالا باعث فروش با قیمت بالا و افزایش مالیات بر ارزش افزوده می‌شود.

چه نوع پایانه فروشگاهی برای کسب و کارخود انتخاب کنیم؟

پایانه‌های فروشگاهی

حاکمیت سامانه مودیان با سازمان امور مالیاتی است ولی پایانه‌های فروشگاهی در اختیار مودیان است و مودیان براساس استانداردها و ویژگی هایی که سازمان امور مالیاتی تعیین و ابلاغ می‌کند برحسب نوع فعالیت وکسب وکار انتخاب کنند (بر حسب کار گروه و تایید وزاری امور اقتصادی و ارتباطلات)

پایانه‌های فروشگاهی باید امکان صدور صورت حساب الکترونیکی داشته و قابلیت وصل به سامانه مودیان و شبکه بانکی را داشته باشد.

پایانه فروشگاهی در این قانون که شامل:

1. رایانه‌ها و نرم افزارهای مالی و…
2. دستگاه‌های کارتخوان بانکی (پوز) و پوز اندرویدی
3. درگاه‌های پرداخت الکترونیکی
4. یا هر وسیله دیگری که امکان اتصال به شبکه‌های الکترویکی پرداخت رسمی کشور و سامانه مودیان را داشته و از قالبیت صدرو صورتحساب الکترونیکی با معیار‌های سازمان امور مالیاتی برخوردار باشد.

نکات مهم در رابطه با پایانه‌های فروشگاهی

پایانه فروشگاهی با توجه به نوع کسب‌وکار توسط مؤدی تعیین می‌شود.

در این فرایند فروشنده و کسی که پایانه فروشگاهی دارد، با توجه به نوع خریدار که مصرف‌کننده نهایی یا فعال اقتصادی می‌باشد، متناسب با این نوع خریدار نوع پایانه خود را تعیین می‌کند.

اگر خریدار فعال اقتصادی باشد باید اطلاعات کامل خریدار در صورتحساب درج گردد و لذا نیازمند صدور فاکتور نوع یک می‌باشد و در نتیجه نرم افزار نیاز است.

اگر خریدار مصرف‌کننده نهایی است که دو حالت دارد:

• اگر کالای فروشنده دارای یک نرخ مالیات بر ارزش افزوده است دستگاه پوز کافی است.
• اگر فروشنده کالاها وخدماتی را ارائه میدهد که دارای چند نرخ مالیات بر ارزش افزوده است. دستگاه پوز اندرویدی باید تهیه شود.

مثلا بقالی که هم کالای 9%، 16%، 36%، 13%… و هم کالای معاف می‌فروشد.

نکته: اگر شرکت‌ها و اشخاص حقوقی و یا شخص حقیقی فعال اقتصادی، بخواهد خریدی انجام دهد باید از صورت‌حساب الکترونیکی نوع اول از فروشنده درخواست کند و گرنه هزینه و اعتبار مالیات بر ارزش افزوده پذیرفته نمی‌شود.

کسب‌وکارها با توجه به نوع فعالیت و نوع ریسکی که کسب و کارشان دارد مشخص می‌کنند کدام پایانه را انتخاب کنند.

در مورد اشخاصی که چند فعالیت اقتصادی دارند به عنوان مثال اگر شخصی بقالی و فلال‌فروشی داشته باشد، باید خرید هر کدام را جدا انجام دهد و در صورت استفاده انتقال کالا بین آن‌ها باید فاکتور فروش صادر کن.

چگونه در سامانه مودیان صورت حساب الکترونیکی صادر کنیم

نکته: صدور صورتحساب توسط فعال اقتصادی انجام شود فروش انجام شده و آثار درآمدی آن شناسایی شده و مالیات برارزش افزوده هم برای او لحاظ می‌شود.

نحوه حسابرسی اسناد مالیاتی

نظام مالیاتی در حسابرسی مالیاتی برای مستندسازی اسناد دارای دو رویکرد پسینی و پیشینی می‌باشد. در رویکرد پسینی اسناد ومدارک قسمت دیگری تولید می‌شود. یعنی مؤدی خودش فاکتور صادر می‌کند یا اتاق بازرگانی و اصناف کار خودش انجام می‌دهد و مجوزهای لازم برای فعالان کسب‌وکار جداگانه صادر می‌شود و در آخر مودی یک اظهارنامه درآمدی برای سازمان می‌دهد و سازمان به ناچار نیاز به بررسی و رسیدگی مالیاتی می‌باشد که به آن حسابرسی مالیاتی می‌گویند (چون سازمان خودش این مستند سازی تولید نمی کند و برای اینکه به اطمینان برسد حسابرسی می‌کند).

این حسابرسی مالیاتی دردسر‌های خودش را دارد و درنظام‌های مالیاتی دنیا دیگر زمان انجام آن به سر رسیده است. چرا که فعالیت‌های اقتصادی تغییرات اساسی کرده‌اند. به عنوان مثال، فعالیت‌های اقتصادی ازحالت قابل رویت بودن خارج شده و رد وبدل پول با رمزارز انجام می‌شود و معاملات بین‌الملی گسترش پیداکرده و یا قیمت اینویس بالاتر ثبت می‌شود در حالی که در واقعیت این مبلغ کمتر است و لذا سودش به کشوری می‌رود که اساساً مالیات وجود خارجی ندارد.

در رویکرد پیشینی (نظام مالیاتی جدید) تولید اطلاعات فعالان اقتصادی در بستر خود سازمان مالیاتی رخ می‌دهد و لذا نیازی به حسابرسی مالیاتی نیست زیرا چیزی برای حسابرسی مالیاتی وجود ندارد.

پس در رویکرد پسینی، رویداد اتفاق می‌افتد و بعد حسابرسی مالیاتی رخ می‌شود و اطلاعات در بستر مؤدی تولید می‌شود. اما در رویکرد پیشنی، اطلاعات به تدریج در بستر سازمان تولید و حسابرسی مالیاتی همزمان انجام می‌شود.

و اساساً نیازی به ارسال اظهارنامه عملکرد فعالان اقتصادی نمی‌باشد و همین‌طور نیازی به ارسال گزارشات فصلی نمی‌شود و چون اعتبار مالیات بر ارزش افزوده هم همزمان با ارسال صورتحساب کنترل می‌شود لذا دیگر نیازی به ارسال اظهارنامه مالیات برارزش افزوده ارسال نمی‌شود.

مثال: در رویکرد پسینی، ممیز با توجه به اطلاعات موجود در سیستم خرید فروش فصلی و تراکنش بانکی و سایر اطلاعات به‌دست‌آورده مالیات مودی را تعیین می‌کند و به اصطلاح تشخیص می‌کشد و اگر مودی قبول نداشته باشد باید از طریق دادرسی مالیاتی اعتراض می‌کند.

برای اطلاعات بیشتر در مورد دادرسی و اعتراض مالیاتی پیشنهاد می‌شود مقاله جامع و کامل در مورد نحوه اعتراض و دادرسی مالیاتی را مطالعه کنید.

نظام سنتی مالیات ستانی

در سیستم سنتی فعلی سازمان اطلاعات کامل و دقیق ندارد و ناچار به صورت برآوردی برای بعضی گزارش‌ها اقدام می‌کند و حداکثر اطلاعاتش به عنوان مثال شامل این موارد است که:

• مغازه چند متر است؟
• اطلاعات واردات گمرکی چقدر است؟
• پاخور مغازه چقدر است؟
• گردش کالا  و سرمایه در گردش چقدر است؟
• کالای خریداری شده چقدر است؟
• دوره گردش سرمایه و حجم سرمایه‌گذاری چقدر است؟

در سیستم سنتی فعلی علاوه‌براینکه اطلاعات سازمان کامل نیست، دانش ماموران مالیاتی هم وقتی متفاوت باشد نتیجه آن روند‌های رسیدگی متفاوت است که این خود باعث به‌وجود آمدن سیستم چانه‌ زنی (توافق مالیاتی) می‌شود.

به طور مثال در یک منطقه برای دو تا مغازه‌ای که در کنار هم هستند برگ تشخیص‌های متفاوتی کشیده می‌شود؛ چرا که دانش ممیزین مالیاتی و اطلاعات به‌دست آمده برای تصمیم‌گیری متفاوت است.

در چانه زنی به‌طور مثال اگر شخصی خوب صحبت کند و احتمالاً قدرت و نفوذ هم داشته باشد و بتواند سفارشی هم برای خود تهیه کند با کسی که این امتیازات را ندارد مالیات متفاوتی دارد و ممکن است مالیاتش نادرست تشخیص شود. یعنی مالیات تشخیصی صحیح نباشد و این مالیات نامتوازن منجر به فرار مالیاتی می‌شود.

طبیعتاً عده‌ای موفق می‌شوند و عده‌ای نمی‌توانند فرار کنند و این منجر به عدم اطمینان ممیز مالیاتی می‌شود و باعث می‌شود در بخشودگی جرایم جریمه یا تقسیط مالیات آن سختگیری کند. در نهایت این امر باعث نارضایتی اجتماعی می‌شود (مودی و سازمان و اصناف و مردم).

پس به طور خلاصه در سیستم سنتی، ممیزین مالیاتی با دانش مالیاتی متفاوت، پرونده مالیاتی مودیان را که خود این مودیان دارای قدرت چانه زنی متفاوتی هستد رسیدگی کرده و در نتیجه خروجی مالیات متفاوتی استخراج شود.

نظام هوشمند مالیات‌ ستانی

در این نظام الکترونیکی، اطلاعات آن‌گونه که سازمان نیاز دارد تولید می‌شود و در نتیجه نیاز به ممیز مالیاتی نیست و وقتی اطلاعات به صورت هوشمند تولید شود دیگه نیازی به چانه زنی مؤدی هم نیست.

چرا که این اطلاعات ثبت شده است که سخن می‌گوید و لذا در این شرایط مؤدی انتظار دارد مالیاتش بر اساس رویدادهای واقعی تعیین شود و دیگر نباید نیاز به صرف وقت در سازمان امور مالیاتی باشد.

سیستم از طریق سامانه، مالیات را تعیین می‌کند. این‌جا شفافیت مالیاتی ایجاد می‌شود و در نتیجه فرار مالیاتی کم و قسمت قابل توجهی از بودجه از محل مالیات تامین می‌شود و فشار روی افراد شناسنامه‌دار و شفاف کم می‌شود. درنهایت حاکمیت امکان پیدا می‌کند برای حمایت از تولید، برای تولیدکنندگان کاهش مالیات را در نظر بگیرد و امکان تقسیم مالیات بین افراد به‌وجود آید و تصمیم‌گیری‌های اقتصادی و حاکمیتی بهتر انجام ‌شود و قاعدتاً عدالت مالیاتی ایجاد می‌شود. منطقاً نتیجه خروجی قالب نظام‌های هوشمند، عدالت مالیاتی است.

فرارمالیاتی دونوع است و عمده فرار مالیاتی را قانون براش مصوب می‌کند یعنی شکاف مالیاتی در بعد قانونی ( تفاوت بین بالقوه و بالفعل که براش مالیات اخذ می‌شود شکاف مالیاتی گویند) در این قانون به دلیل شفافیت اطلاعات، مالیات منصفانه تعیین می‌شود و فرارمالیاتی از بین می‌رود

تکالیف مشاغل مشارکتی در این قانون

فعال اقتصادی و صاحبان مشاغل اگر چند فعالیت کسب وکاری داشته باشد اطلاعات و همه پرونده ها از یک کارپوشه کار خود را انجام میدهد مغازه در شهر مختلف) ( اگر بعد از قانون امدن مجمع درآمد افراد قابل استفاده است). مشاغل مشارکتی در این قانون عملیات خود را توسط یک نفر نماینده مشارکتی انجام می‌دهد.

نکته: در اجرای این قانون بین شرکای مشارکت نمی‌تواند تعارض منافع باشد چرا که فقط حرف نماینده مسموع می‌شود و اگر نماینده‌ای برای مشاغل مشارکتی معرفی نگردد، ارتباط با سامانه مودیان به‌وجود نمی‌آید. کلیه عملیات فعالیت و تکالیف مالیات برارزش افزوده با نماینده بوده و نماینده فقط رمز عبور می‌گیرد.

حافظه مالیاتی چیست؟

حافظه مالیاتی یک شناسه یکتا 6 رقمی است که توسط سازمان امور مالیاتی به مؤدی داده می‌شود تا مؤدی بتواند به صورت آفلاین امکان صدور صورت‌حساب الکترونیکی داشته باشد.

برای هر فعال اقتصادی حداکثر 10 تا حافظه مالیاتی داده می‌شود و اگر بیشتر از این تعداد باشد باید از سازمان امور مالیاتی درخواست کند تا بررسی شود (هر شعبه حافظه جدا).

انواع شماره حساب بانکی

حساب‌های بانکی دو نوع است:

1. حساب‌های بانکی تجاری
2. حساب‌های بانکی غیرتجاری

برای اشخاص حقوقی همه حساب‌های بانکی تجاری است.

برای اشخاص حقیقی تمام حساب‌های وصل به دستگاه پوز و کارتخوان و درگاه بانکی حساب تجاری محسوب می‌شود و در مورد بقیه حساب‌های بانکی شخص حقیقی باید حساب بانکی مورد نظر خود را به پرونده مالیاتی مربوط انتساب دهند تا به حساب تجاری تبدیل شود.

نکته: هر حساب بانکی فقط به یک پرونده می‌تواند وصل شود.

به پرونده انفرادی امکان وصل حساب شراکتی وجود ندارد.

برای پرونده مشارکتی حساب مشترک شرکا و حساب‌های انفرادی شرکا هم قابل انتساب است.

نکته مهم بابت رسیدگی تراکنش‌های بانکی

همه حساب‌های بانکی اشخاص در اختیار سازمان می‌باشد، ولی سازمان به همه حساب‌ها بانکی رسیدگی نمی‌کند؛ مگر رفتار و تراکنش حساب نشان‌دهنده تجاری بودن آن باشد (پایش مستمر فن‌آوری است و شخص نقش ندارد و خود سیستم بررسی می‌کند مگر انحراف با اهمیت حساب داشته باشد، که حسابرسی انجام می‌شود).

برای اطلاعات بیشتر در مورد رسیدگی مالیاتی به تراکنش های بانکی پیشنهاد می‌شود مقاله رسیدگی تراکنش‌های بانکی را مطالعه کنید.

برای ساماندهی دستگاه‌های کارتخوان هم اگر دستگاه کارتخوان به پرونده مالیاتی وصل نشود دستگاه فعال نمی‌شود و بعداز اجرایی شدن سامانه مودیان اگر دستگاه به حافظه مالیاتی وصل نشود یا خودش پایانه نباشد غیر فعال می‌شود و لذا اگر به حافظه مالیاتی وصل شد یا خودش پایانه بود اجازه فعالیت دارد.

نحوه پایانه شدن و ارسال فروش از دستگاه کارتخوان

فروشندگان کالا و خدمات که برای مصرف‌کننده نهایی فروش انجام می‌دهند الزامی به ارسال صورتحساب الکترونیکی به سامانه مودیان ندارند. بلکه رسید دستگاه پوز یا درگاه پرداخت آنها در حکم صورتحساب الکترونیکی می‌باشد برای اینکه دستگاه پوز یا درگاه این اشخاص قابلیت ارسال اطلاعات فروش به سامانه مودیان باشد و به اصطلاح تبدیل به پایانه فروشگاهی شود باید اقدامات زیر را انجام دهند:

1. درخواست جهت پایانه شدن دستگاه کارتخوان به سازمان امور مالیاتی داده شود.

2. بانک مرکزی تایید کند و اطلاعات دستگاه بر اساس 22 رقمی به سازمان اعلام کند.

3. سازمان آن را پایانه می‌کند.

صورتحساب کاغذی یا شمس

اگر پایانه ارسال صورتحساب الکترونیکی مشکل پیدا کرد یا نقض فنی داشت فروشنده از صورتحساب کاغذی که به نام صورتحساب شمس تعریف شده استفاده می‌کند تا مشکل یا نقص برطرف شود و البته باید تا پایان وقت اداری روز بعد به سازمان امور مالیاتی یا شرکت معتمد اطلاع دهد.

مواردی که از طریق سامانه مودیان اطلاع داده شود

1. ایجاد مشکل یا نقص فنی در ارسال صورتحساب الکترونیکی طی یک روز کاری به سازمان یا شرکت معتمد اعلام شود.

2. اگر کسب وکاری تعطیل موقت یا دایم شد باید به سازمان یک شرکت معتمد معرفی کند.

3. تغییر شغل، تغییر آدرس محل، تغییر مالکیت و تبدیل شدن به اجاره به سازمان اعلام شود.

 ویژگی‌های مهم این قانون سامانه مودیان

یک طرفه این قانون (فقط صورت‌حساب فروش ثبت می‌شود)

اصل بر صحت اطلاعات است و سازمان حق مراجعه به مؤدی را ندارد مگر خلاف آن ثابت شود (مطابق ماده 4) که این قضیه از طرف قانون‌گذار پیگیری می‌شود.

خرید و فروش مؤدی از سامانه مودیان استخراج شده و در اظهارنامه عملکرد مؤدی قرار می‌گیرد و همین‌طور مالیات بر ارزش افزوده و اعتبار خرید او پس مؤدی الزامی به تکالیف قبلی ندارد.

اگر مؤدی جنس یا خدمت خود را به صورت نسیه بفروشد و از طریق سامانه مودیان به صورت سیستمی اعلام کند و خریدار فعال اقتصادی باشد (مصرف‌کننده نهایی نباشد) خریدار آن نسیه بودن فروش را تایید کند تا زمان دریافت مبلغ نسیه مالیات بر ارزش افزوده از مؤدی گرفته نمی‌شود.

اگر فروشنده صوری باشد و در زمان خرید کارپوشه فعال داشته باشد، اعتبار خریدار اعتبار پذیرفته می‌شود.

برای شرکت‌های تازه تاسیس یا شرکت‌هایی که سال قبل فروش نداشتند حداکثر مبلغ صورت‌حساب‌های فروش صادر شده به اندازه 3 برابر معافیت ماده 101 موردقبول است و برای اشخاصی که سال قبل فروش داشتند سه برابر فروش سال قبل برای هر دوره پذیرفته می‌شود و اگر مبلغ از این سقف بیشتر باشد اعتبار خریدار پذیرفته نمی‌شود مگر فروشنده مبلغ مالیات بر ارزش افزوده را پرداخت کند یا در ازاء آن ضمانت‌نامه دهد.

اگر کسی عضو سامانه مودیان نشود امتیاز ماده 4 نخواهد داشت یعنی ماموران مالیاتی برای رسیدگی به آن مراجعه می‌کنند و اعتبارخرید مالیات بر ارزش افزوده پذیرفته نیست.

اگر خریدار عضو سامانه مودیان باشد ولی فروشنده عضو سامانه مودیان نباشد، خریدار موظف است به سازمان امور مالیاتی اطلاع دهد و در این صورتی اعتبار خریدار پذیرفته می‌شود که سازمان فروشنده ر ملزم به ثبت نام در سامانه مودیان کرده و فروشنده فروش خود را از طریق سامانه مودیان ثبت کند.

اگر فروشنده عضو سامانه مودیان باشد؛ ولی خریدار عضو نباشد اعتبار خریدار بهش داده نمی‌شود و خریدار هر زمان عضو سامانه شود، اعتبار خرید داده می‌شود.

اگر هر دو طرف (فروشنده و خریدار) عضو نباشند که سازمان به سراغ هر دو می‌رود.

در کتمان قسمتی از فروش (ماده 9) اگر فروشنده عضو سامانه، برخی فروش‌ها را اعلام نکند ولی ثبت‌نام کرده باشد، اول به او اطلاع داده می‌شود (سیستمی) اگر پذیرفت جریمه ماده 22 را از او می‌گیرند (10 %جریمه) ولی اگر فروشنده قبول نکرد، سازمان بدون صدور برگ تشخیص، مؤدی را به هیأت حل اختلاف مالیاتی ارجاع می‌دهند و در هیات اگر حق با مؤدی بود که هیچ؛ ولی اگر مؤدی دروغ گفته باشد و حق با سازمان بود حساب‌های مؤدی رسیدگی شده و هم جریمه ماده 22 گرفته می‌شود(ماده 9).

نکته: هرجا ارتباط با سامانه مودیان قطع، رایانه غیرفعال، کد بانکی غیرفعال شود، فعال اقتصادی امکان فعالیت ندارد.

نکنه: در رابطه با شرکت‌های در حال انحلال، شرکت تا ختم تصویه مکلف به رعایت این قانون است.

در فروش واحدهای صنفی در مشاغل، تا زمان انتقال واحد صنفی، شخص دارنده واحد صنفی تا اتمام انتقال مسئولیت اجرای مقررات و تمامی تکالیف دوره‌های مالیاتی مربوط را از جمله صدور صورتحساب، ثبت معاملات در سامانه و سایر تکالیف قانونی را برعهده دارد و خریدار مسئولیتی در قبال تکالیف واحد صنفی قبل از اتمام انتقال ندارد مگر اینکه به موجب سند رسمی این مسولیت را پذیرفته باشد (مورد توجه اصنافی که کلیدی می‌فروشند یا می‌خرند).

نکته: اگر با سند رسمی کلید یک محلی را دریافت کردیم کل تکالیف قبلی را هم پذیرفته‌ایم.

نکته: تمامی پرونده‌ها درصفحه اول ورود به سامانه مودیان ثبت شده و اگر فعال اقتصادی چند پرونده دارد در این صفحه نمایش داده می‌شود و هر پرونده‌ای که انتخاب می‌شود کلیه خریدوفروش آن پرونده و عملیات انجام شده در آن برای مؤدی نشان داده می‌شود و همین‌طور فعال و غیرفعال بودن کارپوشه مؤدی مشخص می‌شود.

نکته: مسولیت غیرفعال کردن کارپوشه مؤدی صوری با سازمان است وگرنه اعتبار مؤدی پذیرفته می‌شود و مؤدی مسولیتی ندارد.

نکته: بهتر است ارسال صورت‌حساب‌های صادره به صورت آفلاین بیشتر از 24 ساعت طول نکشد و ترجیحاً آخر شب انجام شود؛ چرا که خریدار وقتی از خرید خود مطمئن می‌شود که خرید در کارپوشه او قرار گیرد و کارپوشه فروشنده فعال باشد.

نقاط چالشی اجرای قانون

اگر خریدی از کشاورز انجام شود چون کشاورز معاف از ثبت نام است و لذا خریدی در سامانه ثبت نمی‌شود و خریدار نمی‌تواند بهای تمام‌شده خرید داشته باشد.

اگر فروش شخص معاف از مالیات بر ارزش افزوده باشد، اما خرید او در سامانه قرار دارد.

سخن آخر در قالب پیشنهاد

فرایند این قانون یک طرف و یک سویه بودن آن است، یعنی فقط فروش ارسال می‌شود و اساسا فروشنده‌ای نباشد خریداری وجود ندارد و تا فروش نباشد خریدی نیست نتیجه اینکه در این حالت نسبت فعالیت موضوعیت ندارد و اگر بدون خرید فروش انجام شود کل فروش درآمد و سود تلقی می‌شود.

فرایند این قانون این است که با قاچاق مبارزه می‌کند چراکه هر قاچاق وارد این زنجیر شود کل آن سود می‌باشد مگر کل قاچاق خارج از زنجیر باشد (ماده 10 و11).

در این سیستم خرید به سازمان اعلام نمی‌شود، صورتحساب‌های الکترونیکی توسط فروشنده صادر شده و از محیط امن به سازمان امور مالیاتی ارسال و سازمان تکلیف دارد که با اطلاعاتی که در صورت‌حساب درج شده درکارپوشه خریدار بارگذاری کند.

این قانون فرایند محور بوده و این فرایند محور بودن بستری برای ایجاد شفافیت و خروجی مورد تایید مالیات است.

در رابطه با فرایند اجرای این قانون و اصلاح این فرایند، کسب‌وکارها لازم است نظرات خود را به سازمان امور مالیاتی از طریق اصناف و انجمن‌ها برسانند و فعالان کسب‌وکار مخصوصاً مجمع‌ها و انجمن‌هایی که مطالبه‌گر حق فعالان کسب‌وکاراند.

باید فعال‌تر برای شناخت و آموزش این قانون ورود پیدا کنند، تا از ایرادات و نواقص اجرای قانون مطلع شده و نظرات خودو افراد حرفه را در قالب طرح و پیشنهاد ارائه دهند تا صاحبان کسب‌وکار در اجرای آن با چالش‌های پی‌درپی مواجهه نشده و اجرای این قانون مشکلی برای کسب‌وکارشان پیش نیاورد. مانند کانون وکلا، اصناف و اتاق بازرگانی پس فعالان اقتصادی آثار این قانون و تغییرات آن را در کسب وکارهای خود بررسی کنند و مشکلات آن را در اجرا با توجه به کسب‌وکار خود به سازمان امور مالیاتی انتقال دهند.

نتایج مشترک اجرایی این قانون در دنیا

• شفافیت اقتصادی
• جلوگیری از فرارمالیاتی
• جلوگیری از اقتصاد سایه ( یازار سیاه)
• ایجاد رقابت عادلانه

سوئد11% افزایش مالیات بر ارزش افزوده یعنی 10 برابر تورم

لایحه الحاق پنج تبصره به ماده 2

تصویب یک فوریت لایحه الحاق پنج تبصره به ماده ۲ قانون پایانه‌های فروشگاهی و سامانه مؤدیان

نمایندگان مجلس در جلسه مورخ ۱۱ آبان‌ماه ۱۴۰۱ با یک فوریت لایحه الحاق پنج تبصره به ماده ۲ قانون پایانه‌های فروشگاهی و سامانه مؤدیان موافقت کردند.

لایحه الحاق پنج تبصره به ماده ۲ قانون پایانه‌های فروشگاهی و سامانه مؤدیان

ماده واحده- متون زیر به عنوان تبصره‌های (۲) تا (۶) به ماده ۲ قانون پایانه‌های فروشگاهی و سامانه مؤدیان -مصوب ۱۳۹۸- الحاق و تبصره قبلی به عنوان تبصره (۱) تلقی می‌شود:

تبصره ۲- سازمان امور مالیاتی کشور مکلف است ظرف یک هفته از تاریخ لازم‌الاجرا شدن این قانون نسبت به ثبت نام و عضویت کلیه اشخاص مشمول در سامانه مؤدیان و تخصیص کارپوشه اختصاصی به آنها اقدام نماید.

تبصره ۳- الزام مؤدیان به صدور صورتحساب الکترونیک مطابق زمان‌بندی زیر انجام می‌شود.

از تاریخ ۱/ ۸/ ۱۴۰۱ شرکت‌های پذیرفته شده در بورس و فرابورس.

از تاریخ ۱/ ۱۰/ ۱۴۰۱ شرکت‌های دولتی و سایر دستگاه‌های اجرایی مشمول ماده (۵) قانون مدیریت خدمات کشوری.

از تاریخ ۱/ ۱/ ۱۴۰۲ اشخاص حقوقی به جز اشخاص حقوقی موضوع ماده (۱۶) قانون مالیات بر ارزش افزوده.

از تاریخ ۱/ ۴/ ۱۴۰۲ صاحبان مشاغل موضوع فراخوان‌های هشت‌گانه مالیات بر ارزش افزوده قبلی.

از تاریخ ۱/ ۷/ ۱۴۰۲ صاحبان مشاغل گروه‌های اول و دوم موضوع آیین‌نامه اجرایی ماده (۹۵) قانون مالیات‌های مستقیم.

از تاریخ ۱/ ۱۰/ ۱۴۰۲ کلیه اشخاص باقی‌مانده.

تبصره ۴- تاریخ‌های مذکور در تبصره (۳) این ماده قطعی و غیرقابل تغییر است و در صورت هرگونه تخطی از رعایت آنها، مطابق قوانین مربوط با متخلفان برخورد خواهد شد.

تبصره ۵- تا پایان دوره‌های زمان بندی مندرج در تبصره (۳) این ماده، حکم قسمت اخیر ماده (۱۳) قانون مالیات بر ارزش افزوده جاری می‌باشد و مالیات بر ارزش افزوده درج شده در صورت حساب‌های صادره خارج از سامانه مؤدیان تا پایان دوره‌های مذکور پس از تسلیم اظهارنامه و رسیدگی در مراجع مالیاتی با رعایت ماده (۹۷) قانون مالیات‌های مستقیم قابل پذیرش می‌باشد.

تبصره ۶- تا پایان دوره‌های زمان بندی مندرج در تبصره (۳) این ماده، مفاد ماده (۱۹۱) قانون مالیات‌های مستقیم در خصوص بخشودگی جرایم موضوع قانون مذکور جاری می‌باشد. آیین‌نامه نحوه اعمال بخشودگی موضوع این ماده به پیشنهاد وزارت امور اقتصادی و دارایی به تصویب هیئت وزیران می‌رسد.